Agnieszka Rzymianka

Agnieszka Rzymianka

Agnieszka Rzymianka lub Agnia (w tradycji prawosławnej cs. Агния Римская ) – niespełna 12-letnia dziewica i męczennica chrześcijańska, święta Kościoła katolickiego oraz prawosławnego z przełomu III i IV wieku, prawdopodobnie z okresu prześladowań Dioklecjana (pan. 284–305) lub Decjusza (249–251). Patronka dzieci, panien i ogrodników.

O szczegółach życia Agnieszki niewiele można znaleźć w starożytnych źródłach pisanych. Dwaj główni autorzy najstarszych opisów funkcjonowali około pół wieku po okresie jej życia. W 378 Ambroży z Mediolanu napisał retoryczny tekst De virginitate (O dziewictwie), a w 384 papież Damazy I utworzył epigramat ku jej czci. Wspomniani autorzy nie znali więc bezpośrednio losów Agnieszki. Ani późniejsze passio, ani greckie i syryjskie opowiadania nie zawierały wielu informacji historycznych. Legenda rozwijała się i ubogacała historię w różne elementy. Także powstające na bazie rozwijającego się kultu liczne hymny (m.in. Ambroży z Mediolanu, Aurelius Prudentius Clemens) oraz kazania (m.in. Augustyn z Hippony, Maksym z Turynu) niewiele mówiły o samej męczennicy.

Przekazy mówiące o Agnieszce podają odmienne informacje: Martyrologium rzymskie z V wieku wymienia ją pod datą 28 stycznia, a Deposilio martyrum 21 stycznia.
Jedna z pasji podaje informację, jakoby miała być spalona na stosie, a inna opisuje, że była ścięta mieczem przy Via Nomentana, a inna, że miejscem śmierci był stadion Domicjana.

Agnieszka mieszkała w Rzymie na przełomie III i IV wieku. Jej rodzice byli chrześcijanami i wychowali ją zgodnie z zasadami wiary. Agnieszka zginęła śmiercią męczeńską podczas prześladowań za panowania cesarza rzymskiego Dioklecjana (lub Decjusza (III w.)), wyznając wiarę i broniąc dziewictwa. Ambroży podkreśla, że Agnieszka zmarła w dwunastym roku życia, bowiem ukończenie 12 lat było wówczas wiekiem pełnoletności dziewcząt, a tym samym wiekiem, w którym można wymierzać karę. Osiągnięcie 12 lat było także minimalnym wiekiem, w którym młoda chrześcijanka mogła złożyć profesję dziewictwa. Agnieszka należała do najpopularniejszych męczennic chrześcijańskich w Cesarstwie Rzymskim. Była wzmiankowana już w Depositio Martyrum[10] oraz w Martyrologium Hieronimianum[11] pod datą 21 stycznia. Opisywana także była w dziełach wielkich Scriptores Ecclesiastici: św. Ambrożego, św. Hieronima oraz św. Augustyna[12].

Akta męczeństwa św. Agnieszki pochodzą z późniejszego okresu i występują w trzech wersjach: jednej łacińskiej i dwóch greckich. Najstarszym jest jeden z tekstów greckich. Na nim oparto tekst łaciński, a drugi tekst grecki jest oparty na tłumaczeniu z łaciny. Pierwotny, starszy tekst grecki oraz tekst łaciński pochodzą z V wieku, z czasu św. Maksyma, biskupa Turynu. W aktach rozwinięty jest wątek wysłania Agnieszki do domu publicznego, by tam złamać jej opór, a ścięta została dopiero po tym, jak wyszła nietknięta z płomieni stosu.

Agnieszka miała zginąć w podziemiach stadionu Domicjana, który znajdował się miejscu obecnego Piazza Navona. Miejsce upamiętnia (znany już od VII w.) kościół SantAgnese in Agone. Grób Agnieszki znajdował się w katakumbach przy rzymskiej Via Nomentana[12]. W miejscu tym Konstantyna, córka Konstantyna I Wielkiego, wybudowała bazylikę (bazylika św. Agnieszki za Murami). Bazylika ta została przebudowana przez papieża Honoriusza I (625–638). W absydzie bazyliki została umieszczona mozaika przedstawiająca Agnieszkę wśród płomieni z mieczem u stóp. Na marmurowej płycie, stanowiącej część ołtarza z wcześniejszego kościoła, umieszczona jest płaskorzeźba świętej.

Świadectwa żywego kultu pochodzą już z IV w. Potwierdzają go wykopaliska archeologiczne, w tym płyta zamykająca niegdyś jej grób z inskrypcją Hague sanctissima (płyta jest przechowywana w zbiorach Muzeum w Neapolu), oraz napisy umieszczone w katakumbach w okolicy miejsca jej spoczynku. Martyrologium Rzymskie wspomina o Agnieszce 21 stycznia.

Według tradycji Agnieszka złożyła Bogu śluby czystości i w związku z tym odrzucała zaloty mężczyzn. Opór dziewczyny chciano skruszyć, stawiając jej zarzuty. Męczarnie miały ją skłonić do tego, by uległa i wyrzekła się wiary w Chrystusa. Ostatecznie Agnieszka została ścięta mieczem, a Ambroży opisywał, że szła na miejsce egzekucji „szczęśliwsza niż inne, które szły na swój ślub”[13][14]. Poszczególne wersje legendy różnie opisują ucisk, jakiemu była przed śmiercią poddawana.

„Encyklopedia kościelna” Nowodworskiego z 1873 określa rok śmierci Agnieszki na 304[14].

Obowiązkowe wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 21 stycznia. 21 stycznia w rzymskiej bazylice pod jej wezwaniem poświęca się dwa baranki, z których wełny tka się potem paliusze dla arcybiskupów[14].

Od średniowiecza św. Agnieszka była przedstawiana w postaci baranka, symbolu jej dziewiczej niewinności. W tradycji zachodniej obrazowana jest również z dwiema koronami: dziewictwa i męczeństwa. Czasem obok postaci Agnieszki ukazywany jest płonący stos. W ikonografii wschodniej Agnieszka jest przedstawiana jako dziewczyna w żółtych szatach i z krzyżem męczeńskim.

Agnieszka Rzymianka patronuje dzieciom, pannom i ogrodnikom.

Dzień wspomnienia św. Agnieszki jest spotykany w licznych polskich przysłowiach[15]:

Jesteśmy wdzięczni, że jesteś z nami, czy podoba Ci się to co robimy? Wesprzyj nas, zobacz również nasz pracę na kanale Youtube i kliknij subskrybuj. Zapoznaj się również listę pieśni i modlitw, a także przyjrzyj się bliżej wszystkim Świętym i Błogosławionym.

Święci: Agnieszka Rzymianka